Familie Gnieslaw
Het verhaal van Viviane Creeten
Het verhaal van Viviane Creeten Mijn verhaal begint tijdens Wereldoorlog II en behoort deels tot mijn familiegeschiedenis. De razzia op de Joden is begonnen. Ouders zoeken met wanhoop naar een veilig onderkomen voor hun kinderen. Zo ook de familie Gnieslaw… Zij waren in de jaren '20 van vorige eeuw naar België gekomen, toen reeds op de vlucht voor het uitmoorden van Joden in Oost-Europa. Zij vestigden zich in Brussel, kregen twee kinderen. Hun zoon, Leon, zal jaren verborgen zitten op een zolderkamer in Brussel. Zijn jongere zus, Ida, kwam bij mijn grootoom Celestin Vanschoenbeek en mijn groottante Marie Vangeel terecht, toen in Diepenpoel, tegenwoordig de Rummenweg. Het was hun dochter Anna, nicht van mijn mama, die in Brussel werkte en geregeld over de vloer kwam bij de familie Gnieslaw. Zij zou op een avond Ida ophalen en haar onderbrengen bij haar ouders in Herk-de-Stad. Zij, een stadsmeisje, kwam terecht bij boeren, een manier van leven die ze niet gewoon was, een andere levenswijze, een andere godsdienst ook, en een andere cultuur, een taal die ze nauwelijks verstond. Gelukkig was ze min of meer vrij, ze kon naar buiten en moest niet steeds verscholen zitten, dit in tegenstelling tot haar broer. Mijn overgrootouders, overgrootooms en -tantes, grootouders, grootooms en –tantes waren hun buren. Allen zorgden ze dat het vreemde meisje min of meer een gewone jeugd had. Ze kwam veel naar het grote gezin van mijn grootouders. Mijn mama is een jaartje ouder dan Ida en ze werden vriendinnetjes. De jaren gingen voorbij. Er kwam een einde aan de oorlog. De gruwel van vernietigingskampen raakte stilaan bekend. Het echtpaar Gnieslaw kwam niet opdagen… geen nieuws van hen of van hun zoon. Hoe moet Ida zich gevoeld hebben? Een kind dat geen kind meer kon zijn. Uiteindelijk kwam haar broer in gezelschap van een Joodse mevrouw haar ophalen. Sindsdien geen teken van leven meer. Decennia lang bleef zij op familiefeestjes het gespreksonderwerp. Steeds weer dezelfde vraag: “Wat is er met 'ons Jodinneke' gebeurd?” “Zou ze nog leven?” “Zou ze toch nog een gelukkig leven hebben?” Ik ben opgegroeid met dit verhaal. Ze heeft me altijd gefascineerd. Voor mij was ze een tante, die ik nooit heb gekend, maar ze hoorde erbij. Dan start de geschiedkundige kring Groot Herk met de voorbereiding voor een boek over WO II in Herk. Zij vinden Ida Gnieslaw terug. Ze woont na omzwervingen naar Israël en Canada terug in België. Het is die geschiedkundige kring die in het najaar van 2012, na bijna 70 jaar mijn mama, Germaine Vangeel en Ida Gnieslaw samenbrengt. Waarvoor onze welgemeende dank! Een emotionele ontmoeting! Eindelijk kennen we haar verhaal! Eindelijk kregen we de antwoorden op de vragen die tientallen jaren werden gesteld. De cirkel is nu rond. Dat dacht ik althans… tot vorig jaar! Paasvakantie 2014, boeken mijn man en ik een begeleide culturele reis naar Israël. Onze lokale gids, Michel, geboren en getogen Antwerpenaar en Jood, emigreerde samen zijn mama naar Israël op zijn tweeëntwintigste. In Jeruzalem, in de tuin van Yad Vashem, vertelt hij zijn eigen familieverhaal, zeg maar gerust familiedrama. (Yad Vashem of het monument van de herinnering of het Holocaust Memorial, gelegen op de Berg van de Herinnering.) Tijdens WOII wonen zijn grootouders met hun drie kinderen in Antwerpen. Ook zij zoeken en vinden een onderkomen voor hun kinderen. De twee oudsten zitten samen bij dezelfde familie in Antwerpen. De baby zit veilig op het platteland. De ouders worden opgepakt en weggevoerd naar Auschwitz, ook de twee oudste kinderen worden ontdekt, opgepakt en naar de gaskamers afgevoerd. De enige overlevende van zijn familie was de baby: zijn moeder. Een emotionele getuigenis op een plaats van stilte en bezinning. Het is een indrukwekkende plek in al zijn soberheid. Onze gids Michel, vroeg ons of we weet hadden van families die Joden hebben geholpen tijdens de oorlog. Later op de dag vertelde ik hem mijn familieverhaal. Hij drong aan dit te melden, ik moest dat absoluut doen, het is erg belangrijk voor de Joodse geschiedenis! Het archief van Yad Vashem wil zo gedetailleerd mogelijk weten wat er tijdens de oorlog met hun volk is gebeurd. Eenmaal thuisgekomen heb ik mijn ouders gevraagd wat ik ermee moest. “Doen”, zei mijn moeder “Doen!” Meldt het in mijn naam. Sindsdien is het krijgen van de erkenning van de 'titel rechtvaardige onder de naties ' voor mijn grootoom en -tante mijn persoonlijk queeste geworden… Geen simpele opdracht te weten dat mijn moeder de enige nog levende ooggetuige is. Maar begin juni 2015 kreeg ik het verlossende nieuws dat mijn grootoom Celestin Vanschoenbeek en groottante Marie Thérèse Vangeel postuum de medaille en oorkonde zullen ontvangen voor hun hulp aan een Joods meisje tijdens Wereldoorlog II. Mijn verhaal is een hulde aan mijn grootoom en -tante die heel goed wisten hoe gevaarlijk het was Joden een onderkomen te verstrekken. Een mens is in nood en moet geholpen worden! Ooit las ik: “Wie een mens redt, redt de ganse mensheid.” Het is toch een hele prestatie voor eenvoudige mensen. Hun namen zullen nu gebeiteld worden in 'De muur van de laan der rechtschapenen uit de volken” in Yad Vashem in Jeruzalem. Later op het jaar zal er een plechtigheid volgen op de ambassade van Israël … en zo is de cirkel echt rond.