Maak een afspraak
Print this page

Oud kerkhof

In 1876 zette Herk een stap in de moderne tijd: er werd een buitenbegraafplaats aangelegd, dit wil zeggen een begraafplaats buiten het centrum. De mensen noemden en noemen het nog altijd ‘het kerkhof’, maar dat was niet de juiste term want een kerkhof ligt aan de kerk en bovendien was de nieuwe begraafplaats eigendom van de gemeente. 

Burgemeester Louis Vandersmissen (eigenaar van Halbeek) die mee was met de nieuwigheden in zijn tijd, nam het initiatief om een buitenbegraafplaats aan te leggen. Hij werd daarin gevolgd door de gemeenteraad. De gezinshoofden mochten hun bezwaren tegen het opheffen van het oude en de aanleg van een nieuw kerkhof laten horen op 2 december 1875. Aangezien niemand opdaagde, gingen de plannen door en kocht de gemeente 57 are grond van de familie Landerloos. Er werd een fatsoenlijke weg aangelegd naar het kerkhof. Het gemeentebestuur informeerde zich over de kwestie van het verplaatsen van overledenen van het oude naar het nieuwe kerkhof en op 10 september 1876 werd het kerkhof ingehuldigd. Monseigneur Doutreloux, bisschop van Luik, gaf zijn zegen en had voor het overige geen zeggenschap meer. Herdenkingssteen voor de inhuldiging van het kerkhof in 1876 Doden begraven werd een zaak van de gemeente en niet meer van de Kerk. Op het nieuwe kerkhof mocht iedereen begraven worden: alle soorten gelovigen en ongelovigen, ongedoopte kinderen, terechtgestelden en mensen die zichzelf van het leven beroofd hadden. Ook dat was een grote vernieuwing. Er hoefde zelfs geen priester meer aan te pas te komen, alhoewel dat in Herk natuurlijk nog lang de gewoonte zou zijn. De kerk stond nog altijd in het midden van het dorp, voorlopig nog met hof, maar zonder graven. 

Het grondplan van het nieuwe kerkhof was heel eenvoudig. Vanaf de toegangspoort vertrok een laan en ongeveer in het midden van het perceel werd een lijkenhuis gebouwd in de vorm van een kapel (1887-1888). Het geheel was afgesloten door een muur waartegen - volgens het reglement van 1886 - geen graven mochten opgericht worden. Er werden vier treurbeuken aangeplant, waarvan er twee in de twintigste eeuw gekapt werden om meer plaats te hebben voor de graven. De twee overblijvende bomen hebben ondertussen een majestueuze omvang bereikt. Intussen is dit nieuwe kerkhof op zijn beurt oud kerkhof geworden door de uitbreiding buiten de kerkhofmuur. Daar liggen alle graven netjes op een rij, iedereen krijgt evenveel plaats en alles is mooi geordend. Op het oude kerkhof was dat helemaal anders. Al vinden we ook daar een zekere ordening terug, maar van gelijkheid was helemaal geen sprake. De priesters werden rechts voor het lijkenhuisje/kapel begraven, de zusters-Ursulinen links, en aan weerskanten van de weg die van de poort naar de kapel liep, / 20 lagen de graven van de andere concessiehouders, de rijkere Herkenaren. Die hadden grote grafstenen en verborgen alles wat er achter lag aan het zicht. In het reglement van de concessies (1886) werd bepaald hoe groot de graven mochten zijn en waar ze geplaatst moesten worden, welk materiaal er gebruikt moest worden … Dit kwam niet zonder kosten natuurlijk. Een concessie kostte 50 frank per vierkante meter. De helft van deze som was voor de gemeentekas, de andere helft voor het Bureel van Weldadigheid (huidig OCMW). De families die geen geld voor een concessie hadden en soms zelfs niet voor een steen, plaatsten een eenvoudig houten of ijzeren kruis op het graf. 

Graven zonder naam Soms werden grafstenen opnieuw gebruikt door een nieuwe naamplaat aan te brengen op een oude steen. Er waren ook graven zonder naam, de levenden wisten waar hun doden lagen. Deze graven werden na vijf tot tien jaar opnieuw gebruikt. Er was dus wel een groot verloop op het kerkhof. Dat was trouwens niets nieuws: ook op het kerkhof rond de kerk was dit zo geweest en de meeste mensen hebben nooit een steen op hun graf gehad, al lijkt dat voor ons misschien onbegrijpelijk. 

Op de foto van drie gesneuvelden van WOI zien we hoe het kerkhof er echt uitzag. Achter de concessiegraven was het een verwilderde weide en pas als na WOI meer en meer mensen onder een grafsteen begraven worden begint het kerkhof er uit te zien zoals nu. Niet alleen Herkenaren werden op het kerkhof begraven: gesneuvelde soldaten van de beide wereldoorlogen en van beide kampen kregen er een voorlopig graf. In het pensionaat van de zusters-Ursulinen verbleven buitenlandse meisjes. Enkele van hen zijn in Herk begraven. Jonge meisjes, kinderen zelfs, die ver van huis ziek werden en stierven. 

En dan was er Ilse Horowitz, het joods meisje dat met haar ouders in Herk verbleef, opgejaagd door de Duitse bezetter. Ze verdronk in de Herk in de zomer van 1941. Het graf is er niet meer want de Joodse gemeenschap wilde vermijden dat Joodse graven geruimd zouden worden en nam zelf het initiatief om het graf te verplaatsen. 

In 1971 werden de ‘eeuwigdurende concessies’ afgeschaft. Dat betekent dat graven ouder dan vijftig jaar verwijderd mogen worden. Voor de leden van de Erfgoedraad is het dus hoog tijd om tot actie over te gaan, want al is dit kerkhof in niets te vergelijken met de begraafplaatsen van steden met hun grote monumenten en beroemde doden, het is wel de weerspiegeling van het leven in onze gemeente in de laatste honderdvijftig jaren. De graven zijn ondertussen geïnventariseerd, de kapel wordt gerestaureerd, de strook naast het middenpad is opnieuw ingezaaid met gras. Maar er is nog veel te doen! Een gedeelte van de muur is afgebroken en vervangen door draadafsluiting, de rest van de muur en het ijzerwerk van de poort is in slechte staat, hetzelfde geldt voor een aantal van de oudere graven. Daarom een oproep aan oude en nieuwe Herkenaren om mee te helpen aan het bewaren van dit uniek erfgoed. Dat kan door de eigen familiegraven goed te onderhouden of door een engagement te nemen voor een graf waar niemand meer naar omkijkt. Wie zich geroepen voelt om hieraan mee te helpen kan contact opnemen met één van de leden van de Erfgoedraad. Ook foto’s van het kerkhof of van individuele graven zijn altijd welkom. Er wordt een scan gemaakt waarna de eigenaar het origineel terug krijgt. Na de restauratie van de kapel zou het interessant zijn om hier een kleine expositieruimte in te richten met verwijzingen naar de mensen die op het kerkhof begraven liggen. De bedoeling is om van het kerkhof een plaats te maken waar de bezoeker kan wandelen, op een bank zitten, genieten van de rust en tegelijkertijd wat Herkse geschiedenis opdoen.

Hille Raskin 
 

 

 

 

Stadhuis

Pikkeleerstraat 14 3540 Herk-de-Stad
Telefoonnummer
013 38 03 10
E-mailadres
Openingsuren
Vandaag
tot uur Op afspraak, buiten voor vuilzakken.
Morgen
Gesloten
Sluitingsdagen

OCMW

Dr. Vanweddingenlaan 21 3540 Herk-de-Stad
Telefoonnummer
013 78 09 40
E-mailadres
Openingsuren
Vandaag
tot uur Onze diensten werken op afspraak.
Morgen
Gesloten
Sluitingsdagen

Nieuwsbrief

Schrijf je in voor één van onze nieuwsbrieven.